Την ίδια στιγμή, η EIOPA εκτιμά ότι τα δημόσια ασφαλιστικά συστήματα στην Ευρώπη θα δυσκολευτούν να χρηματοδοτήσουν στο μέλλον τις συντάξεις, λόγω της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού και της επιδείνωσης του λόγου εργαζομένων προς συνταξιούχους, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «τα μαθηματικά του κοινωνικού συμβολαίου δεν βγαίνουν». Για την Ελλάδα, η κατάσταση θεωρείται ακόμη πιο δύσκολη εξαιτίας της εντονότερης δημογραφικής επιδείνωσης.

Παρά τις προειδοποιήσεις, στελέχη του οικονομικού επιτελείου και ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης διαβεβαιώνουν ότι δεν τίθεται ζήτημα βιωσιμότητας. Οι προβολές δείχνουν ότι το ελληνικό σύστημα παραμένει βιώσιμο έως το 2070. Σύμφωνα με το Ageing Report 2024 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η συνταξιοδοτική δαπάνη αναμένεται να μειωθεί από 14,5% του ΑΕΠ το 2022 σε 12% το 2070, επίπεδο σαφώς χαμηλότερο από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο του 16,2%. Αντίστοιχα, η κρατική χρηματοδότηση αναμένεται να μειωθεί από 7% σε 4,5%, συγκλίνοντας προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Τα στοιχεία του προσχεδίου προϋπολογισμού δείχνουν ότι η αύξηση της ανάπτυξης, των μισθών και της απασχόλησης οδήγησαν σε μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ η κρατική δαπάνη για συντάξεις έπεσε από 15,8 δισ. ευρώ το 2021 σε 13,8 δισ. ευρώ το 2025. Η αναλογία χρηματοδότησης έχει επίσης αντιστραφεί: το 2025, το κράτος καλύπτει το 43% και οι εισφορές το 57%, με τη συνεισφορά του κράτους να υποχωρεί περαιτέρω στο 38,7% το 2026. Για το 2026, η συνταξιοδοτική δαπάνη εκτιμάται στο 13,7% του ΑΕΠ, ποσοστό που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέμενε για το 2030, υποδηλώνοντας ότι η οικονομική ανάπτυξη αντισταθμίζει σε σημαντικό βαθμό τις επιπτώσεις της γήρανσης.

Ωστόσο, το Ελεγκτικό Συνέδριο τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) και της ιδιωτικής ασφάλισης, ώστε να περιοριστεί η υπερβολική εξάρτηση από τον πρώτο πυλώνα. Σήμερα, η επαγγελματική και η ιδιωτική ασφάλιση αντιστοιχούν μόλις στο 1% και 4% των συνολικών παροχών αντίστοιχα, ενώ τα ελληνικά επαγγελματικά ταμεία διαθέτουν μία από τις χαμηλότερες αξίες περιουσιακών στοιχείων στον ΟΟΣΑ (0,1% του ΑΕΠ).

Ο διδάκτωρ του Παντείου, Βασίλης Μπέτσης, αποδίδει την περιορισμένη ανάπτυξη του δεύτερου και τρίτου πυλώνα στις θεσμικές παρεμβάσεις των νόμων 4826/2021 (ΤΕΚΑ) και 5078/2023 (εξίσωση ΤΕΑ με ομαδικές ασφαλίσεις). Το ΤΕΚΑ, που λειτουργεί από το 2022, έχει ήδη συγκεντρώσει 657.000 ασφαλισμένους με μέση ηλικία 26 ετών και αποθεματικό 450 εκατ. ευρώ.

Το υπουργείο Εργασίας ετοιμάζει νέο νομοσχέδιο που θα ενισχύει τον θεσμικό ρόλο των ΤΕΑ και θα διασφαλίζει ισονομία με τα Ομαδικά Ασφαλιστήρια, υπό την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία αναλαμβάνει την αποκλειστική εποπτεία των ταμείων από την 1η Ιανουαρίου 2025. Ωστόσο, το φορολογικό πλαίσιο παραμένει σημαντική εκκρεμότητα, καθώς θεωρείται ότι έχει επιβραδύνει την ανάπτυξη της αγοράς.

Η EIOPA και η ΕΛΕΤΕΑ προτείνουν την υιοθέτηση συστήματος υποχρεωτικής αυτόματης εγγραφής για έναν χρόνο σε κάποιο ΤΕΑ, με δυνατότητα αποχώρησης στη συνέχεια, ώστε να ενισχυθεί ουσιαστικά ο δεύτερος πυλώνας. Σήμερα, μόλις 200.000 εργαζόμενοι καλύπτονται από τα 32 ενεργά ΤΕΑ στη χώρα, εκ των οποίων τα 28 είναι προαιρετικής και τα 4 υποχρεωτικής ασφάλισης.

Συνολικά, οι ειδικοί τονίζουν ότι, παρότι το δημόσιο σύστημα εμφανίζει ενδείξεις μακροχρόνιας σταθερότητας, η ενίσχυση των επαγγελματικών ταμείων και της ιδιωτικής ασφάλισης αποτελεί κρίσιμη προϋπόθεση για τη θωράκιση του ασφαλιστικού ενάντια στις δημογραφικές πιέσεις των επόμενων δεκαετιών.